Jeżeli choroby nowotworowe występowały w kolejnych pokoleniach twojej rodziny, oznacza to, że możesz być w grupie ryzyka zachorowania na raka. Możesz się zgłosić do poradni genetycznej i poprosić o wykonanie badań, czy masz geny, będące przyczyną nowotworów. Gdy z pierwszego wywiadu lekarz dowie się, że masz podstawy do obaw, że w przyszłości zachorujesz na raka, będziesz uczestnikiem programu profilaktycznego. Nie będziesz płacić za żadne badania. Osoby, które nie są w grupie ryzyka, a tylko chcą wiedzieć, czy nie grozi im choroba nowotworowa, muszą za takie badania zapłacić. Rak: badania genetyczne Najczęściej badaniu podlegają geny, co do których jesteśmy przekonani, że są przyczyną chorób nowotworowych. Dane zamieszczone poniżej pochodzą z Międzynarodowego Centrum Nowotworów Dziedzicznych. BRCA1 – mutacja w tym genie zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi blisko 10-krotnie, a na raka jajnika 30-40–krotnie. Mutacje genu są przyczyną 3 proc. zachorowań na raka piersi i 14 proc. zachorowań na nowotwór jajnika. MSH2, MLH1, MSH6 – ich obecność zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego oraz trzonu macicy od 10 do 40 razy. Geny te wywołują 2,5 proc. przypadków raka jelita grubego. APC – mutacja zwiększa 40 razy ryzyko raka jelita grubego. Rb1 – podnosi ryzyko nowotworu oka, tzw. siatkówczaka. NOD2 – obecność genu 2,5-krotnie podnosi ryzyko raka jelita grubego i jest przyczyną 15 proc. przypadków tej choroby. CHEK2 – zwiększa ryzyko wielu nowotworów, w tym raka piersi, prostaty oraz raka brodawkowego tarczycy. I157T – może podnieść ryzyko raka prostaty, piersi, raka brodawkowego tarczycy, nerki i jelita grubego. INBS1 – jego obecność może 2-krotnie zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi i 4-krotnie na raka prostaty. DKN2A (P16) – obecność genu 2-krotnie podnosi ryzyko zapadnięcia na czerniaka i 1,5-krotnie na raka piersi. Stwierdzenie obecności niebezpiecznych genów powinno nas zdopingować do szczególnego dbania o własne zdrowie. I tak osoby mające predyspozycje do zachorowania na raka jelita grubego już od 25. roku życia co 2 lata powinny wykonywać kolonoskopię. Kobiety obarczone skłonnością do rozwoju raka piersi nie powinny stosować antykoncepcji i HTZ, bo dostarczane z zewnątrz hormony mogą przyśpieszyć rozwój choroby. Kto ma predyspozycje do zachorowania na raka nerki, powinien po czterdziestce regularnie robić USG jamy brzusznej, a w przypadku rodzinnego obciążenia rakiem tarczycy już od 20. roku życia każdego roku zgłaszać się na badanie tarczycy. miesięcznik "Zdrowie"
Od typu nowotworu i jego zaawansowania zależą rokowania pacjenta. Wskazaniem do przeprowadzenia testów genetycznych jest wykrycie raka rdzeniastego tarczycy. Jeśli badania wskażą na mutację dziedziczną, należy przebadać również członków rodziny, ponieważ ten konkretny nowotwór ma podłoże genetyczne w ok. 25 proc.
Szczecin Adres 1: Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Unii Lubelskiej 1 Tel.: 91 425 04 72 Adres 2: NZOZ Innowacyjna Medycyna, Grzepnica, ul. Alabastrowa 8 Tel.: 91 433 42 56 Białystok Adres: Podlaskie Centrum Medyczne „Genetisc”, ul. Parkowa 14/84; Tel.: 85 7426426 Bielsko-Biała Adres: Beskidzkie Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna ,ul. Wyzwolenia 18; tel.: 33 498 40 53 Brzozów Szpital Specjalistyczny w Brzozowie – Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny – Poradnia Genetyki Onkologicznej, ul. Bielawskiego 18, tel.: 13 43 09 518 Gdańsk Laboratorium Genetyczne INVICTA – Gdański Park Naukowo-Technologiczny, ul. Trzy Lipy 3, tel.: 600 466 873 Infolinia: 58 58 58 804 Kielce Adres: Świętokrzyskie Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Artwińskiego 3; Tel.: 41 367 44 27 Koszalin Adres: Poradnia Onkologiczna, ul. Orla 2 informacja: 91 441 72 27 lub 881 039 323 Kraków Adres: Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Garncarska 11 Tel.: 12 422 99 00 Łomża Adres: Zakład Patomorfologii i Profilaktyki Onkologicznej, ul. Piłsudskiego 11A Tel.: 86 2185067. Łódź Adres 1: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika – Regionalny Ośrodek Onkologiczny – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Paderewskiego 4 ; Tel.: 42 689 56 23; 42 689 56 24, Adres 2: PPHU “Genos” s. c., ul. Piotrkowska 204/210; Tel.: 042 611 63 11. Gabinet w Strońsku: Strońsko 20 a, tel. 43 823 14 47 Adres 3: NZOZ Salve, ul. Andrzeja Struga 3; Tel.: 42 6337801, 42 6335661 Adres 4: NZOZ Salve-Medica, ul. Szparagowa 10; Tel.: 42 2546400 Olsztyn Adres: SPZOZ MSW z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, Al. Wojska Polskiego 37; tel. informacja: 91 441 72 21 lub 91 441 72 22 Opole Adres: Opolskie Centrum Onkologii – Poradnia Genetyki Onkologicznej, ul. Katowicka 66A Tel.: 77 441 60 24; wtorek godz. – czwartek – piątek – Poznań Adres 1: Ośrodek Profilaktyki i Epidemiologii Nowotworów Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Kazimierza Wielkiego 24/26 Tel.: 61 851 86 27 wew. 18, 61 8518634. Adres 2: Centrum Genetyki Medycznej Genesis Polska, ul. Grudzieniec 4 Tel.: 61 8484038, 61 8527332 Przemyśl Adres: NZOZ Specjalista ul. Lwowska 9 Tel.: 16 676 06 76 Rzeszów Adres: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Chopina 2 Tel.: 17 866 60 00 wew. 405, 400 Siedlce Adres: Centrum Medyczno-Diagnostyczne, ul. Niklowa9 Tel.: 25 644 07 40 Świdnica Adres: Poradnia Onkologiczna, Szpital „Latawiec”, ul. Leśna 27-29 Tel.: 74 851 33 34 wew. 220, 221 Toruń Adres: NZOZ Pracownia Genetyki Nowotworów ul. M. Skłodowskiej-Curie 73 Tel.: 502 373 487 Wrocław Adres: Poradnia Genetyczna Wielospecjalistycznej Przychodni Lekarskiej Fundacji Akademii Medycznej, ul. Marcinkowskiego 1 Tel.: 71 784 12 56, 71 784 12 60 Tarnów Adres: Miejskie Centrum Analityczne Sp z NZOZ, Osiedle 25-lecia 3a Tel.: 14 621 58 83 Zabrze Adres: ul. 3-go Maja 13-15 Budynek nr 33 (wejście od ulicy Bohaterów Warszawy) Tel. 32-37-04-520 , email: genetyka@ Zielona Góra Adres: Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Wazów 42, tel. 68 4517809. Pozostałe jednostki wykonujące testy genetyczne: Bydgoszcz Adres 1: Szpital Uniwersytecki im. Jurasza – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9 Tel.: 52 585 3577, 52 5854053 Adres 2: Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. I. Romanowskiej 2; Tel.: 52 3743200 Brzozów Adres: Specjalistyczna Praktyka Lekarska, ul. Kopernika 4 Tel. 13 434 22 32 Choszczno Adres: SNZOZ „Praktyka Lekarza Rodzinnego”, ul. Wolności 17 Tel. 95 765 81 65 Cieszyn Adres: NZOZ “Ubezpieczalnia”, ul. Bielska 37 Tel.: 33 851 40 23; Fax.: 33 852 08 83 Częstochowa Adres: NZOZ „OLMED”, ul. Zajączka 1 Tel.: 34 361 16 92 Gdańsk Adres: Onkologiczna Poradnia Genetyczna, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 2 Tel.: 58 341 98 65; 58 341 45 44 Gliwice Adres: Poradnia Genetyczna, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15 Tel.: 32 278 92 38; 32 278 92 40; 32 278 47 62 Gorlice Adres: ZOZ Medicor Gabinety Specjalistyczne Diagnostyki Medycznej i Terapii, ul. Cicha 7. Tel. 18 3537888. Kalisz Adres: ZPOZ „Puls”, ul. Polna 29 Tel.: 62 764 40 88 Katowice Adres: Specjalistyczny Gabinet Ginekologiczno-Położniczy, dr hab. n. med. Andrzej Witek, ul. Sienkiewicza 15, Kom.: 601 444 754 Kielce Adres: Genmedic, ul. Tektoniczna 10/29; Tel.: 691678028 Kraków Adres 1: NZOZ Poradnia Genetyczna Kostyk i Kruczek, Spółka Partnerska Lekarzy, ul. Wieniawskiego 64; Tel.: 12 418 81 60; Kom.: 500 220 415 Adres 2: Poradnia Genetyki Onkologicznej NZOZ Specjalistyczne Gabinety Lekarskie “Popiela” , Osiedle Witkowice Nowe 53; Tel.: 12 415 09 05; 12 420 05 60 Adres 3: Multiscanmed, ul. Wrocławska 56; Tel.: 12 631 54 05 Lubaczów Adres: Zakład Opieki Zdrowotnej R-36, ul. Kopernika 14 Tel.: 016 632 34 10 Malbork Adres: NZOZ Ośrodek Medyczny Mederi, ul. Korczaka 14 Tel.: 55 272 24 91, 55 272 44 81 Mielec Adres: NZOZ Ośrodek Diagnostyczny Chorób Nowotworowych Fundacji SOS Życie, ul. Tańskiego 2 Tel.: 17 582 40 60 Olsztyn Adres: Specjalistyczne Praktyki Lekarskie dr. Stanisław Niepsuj, dr Bogdan Kula, ul. Partyzantów 76 Tel.: 89 521 25 00 Opole Adres: Gabinet Ginekologiczno-Położniczy, ul. Gen. Józefa Zajączka 6/1 Tel.: 606 221 448 Otwock Adres: PRIMO Sp. z Rodzinne Centrum, ul. Grunwaldzka 13 Tel.: 22 788 90 55, 22 788 90 56 Poznań Adres1: Centrum Genetyki Medycznej, ul. Za Cytadelą 19 Tel.: 61 848 40 38 Adres 2: Wojewódzkie Centrum Onkologiczne, ul. Garbary 15 Tel.: 61 854 05 73; 61 854 05 00. Adres 3: Rejestr Polipowatości Rodzinnej Jelita Grubego, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej, ul. Przybyszewskiego 49 Tel.: 61 869 15 69 Radom Adres: Polmedic Radom Sp z ul. Domagalskiego 7 Tel.: 48 365 50 39 Rzeszów Adres: NZOZ „Maz-Med”, ul. Orzeszkowej 16 Tel.: 17 862 57 47 Sławno Adres: NZOZ „ARS Medica”, ul. Kossaka 1a Tel.: 59 810 37 79 Tolkmicko Adres: Tol-Vita ZOZ, ul. Świętojańska 17 Tel.: 55 231 61 67, 55 231 32 65, 55 231 23 82 Warszawa Adres 1: Centrum Onkologii – Onkologiczna Poradnia Genetyczna , ul. Roentgena 5 Tel.: 22 546 29 35 Adres 2: Dr. Donat Jaguś, ul. Słowackiego 5/13 m. 38 Kom.: 602 309 443 Adres 3: Centrum Medyczne Medgen, ul. Wiktorii Wiedeńskiej 9A Tel: 501 377 150 Adres 4: Warsaw Medical Center Warszawskie Centrum Medyczne, Wynalazek 4 Tel.: 22 201 07 74 Września Adres: Amika Konsorcjum Medyczne, ul. Piastów 16, Tel. 61 437 99 99. Zgierz Adres: Miejski Zespół Przychodni Rejonowych, ul. Łęczycka 24A,. Tel. 42 7164161. Żary Adres: Gabinet Ginekologiczny, ul. Wojska Polskiego 7a. Tel. 68 363 47 15.
Najbliższy termin możliwej wizyty: 28.11.2023 (NFZ posiada najnowsze dane z dnia 24.11.2023) Liczba osób w kolejce: 14. Telefon: +48 81 534 15 65. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej W Lublinie (Poradnia Pulmonologiczna) Adres: Al. Z dr. n. med. Markiem Jasiówką z Kliniki Ginekologii Onkologicznej w Centrum Onkologii – Instytucie im. Marii Skłodowskiej Curie Oddział w Krakowie rozmawia Renata Kołton. Dr n. med. Marek Jasiówka. Fot. Marcin Jończyk / Kurier MP Renata Kołton: Rak piersi jest w Polsce najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet. Rocznie na tę chorobę zapada ponad 16 tysięcy Polek. Jednym z czynników ryzyka jej rozwoju może być obecność mutacji w obrębie materiału genetycznego, zwłaszcza mutacji patogennych w obrębie genów BRCA. Gdzie powinna trafić pacjentka, u której podejrzewa się genetyczną predyspozycję do zachorowania? Dr n. med. Marek Jasiówka: Jeżeli lekarz podejrzewa u dorosłego pacjenta zespół związany ze zwiększoną predyspozycją do zachorowania na nowotwory, powinien skierować go do poradni, która specjalizuje się w onkogenetyce. Działają one na ogół przy ośrodkach onkologicznych. Każdy genetyk kliniczny ma wystarczającą wiedzę, aby właściwie zająć się takim pacjentem, jednak środki finansowe konkretnej poradni mogą być ukierunkowane na zupełnie inny cel. Warto zapytać wcześniej, czy dana poradnia kompleksowo zajmuje się pacjentami z grupy dużego ryzyka zachorowania na nowotwory. Poradnie genetyczne mają swoje profile analogicznie do poradni chirurgicznych czy internistycznych. Jeśli pacjent trafi nie tam, gdzie trzeba, może to wydłużyć jego drogę do uzyskania właściwej pomocy. W ramach „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” Ministerstwo Zdrowia stworzyło procedury, które pomagają ośrodkom onkologicznym objąć opieką rodziny z dużym, dziedzicznym uwarunkowaniem ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. Co dwa lata ogłaszane są konkursy, a po ich rozstrzygnięciu publikowana jest lista placówek, z którymi MZ podpisało umowę. Jest to ponad 30 podmiotów w całej Polsce. Czy pacjent potrzebuje skierowania, aby go przyjęto w poradni onkogenetycznej? Skierowanie nie jest potrzebne do włączenia do badań w ramach programu MZ. Kiedyś większość osób przyjmowaliśmy bez niego. Ale nasza poradnia ma też umowę z NFZ i dzięki skierowaniu możemy rozliczyć daną poradę oraz – jeżeli to konieczne – zlecić dodatkowe badania. Zakres wskazań i badań może być niekiedy dzięki temu szerszy niż w przypadku finansowania wyłącznie z programu MZ. Dlatego prosimy, aby pacjenci takie skierowanie ze sobą mieli i 99% osób je przynosi. Jest ono potrzebne tylko przy pierwszej wizycie. Wypisują je głównie lekarze rodzinni i ginekolodzy, rzadziej inni specjaliści. Co lekarz powinien wpisać na skierowaniu? Wystarczy, że napisze: „Skierowanie do poradni genetycznej. ICD 10: Z80 – Obciążenie rodzinne nowotworami złośliwymi”. Jak długo pacjent czeka na wizytę? Staramy się, aby czas oczekiwania na pierwszą wizytę był krótszy niż miesiąc. Pacjentów objętych nadzorem onkologicznym staramy się przyjmować na bieżąco. Jak wygląda pierwsza konsultacja? W pierwszej kolejności oceniamy to, co wynika z wywiadu – czy obciążenia rzeczywiście spełniają kryteria grupy dużego czy największego ryzyka zachorowania na nowotwór. Ważne jest, aby pacjenci wiedzieli, że być może wcale nie będzie konieczności wykonania u nich badań genetycznych. Wizyta w poradni, ewentualne badania genetyczne mają pomóc w ustaleniu diagnozy i zaplanowaniu takich działań, aby życie pacjenta nie uległo skróceniu z powodu choroby nowotworowej, było jak najbardziej komfortowe i pozbawione lęku. U ilu pacjentów ostatecznie wykonywane są badania genetyczne? W naszej poradni średnio 30–40% zgłaszających się osób wymaga diagnostyki molekularnej. Program MZ dokładnie określa kryteria kwalifikacji w tym zakresie. Co dzieje się dalej? Jeśli np. pacjentka należy do grupy dużego ryzyka zachorowania na raka piersi czy jajnika lub jest nosicielem mutacji, kierujemy ją na badania profilaktyczne. W ramach programu finansowane są: mammografia, USG piersi, rezonans magnetyczny piersi, biopsje, USG przezpochwowe, badanie markera CA 125. Możliwa jest też interwencja chirurgiczna/ginekologiczna. Czy pacjentka cały czas pozostaje później pod opieką jednej poradni? To już zależy od niej. My przekazujemy zalecenia i kierujemy na badania zgodnie z protokołem. Niektóre pacjentki wolą wykonać badania prywatnie, z dala od dużego szpitala. Po kolejne skierowania mogą zwrócić się do lekarza rodzinnego. Większość pacjentek decyduje się jednak na opiekę w naszym ośrodku. Właśnie na ten cel są nam przekazywane środki z ministerstwa. W Centrum Onkologii jest ten komfort, że w jednym miejscu mamy dostęp do wszystkich specjalistów z onkologii i radiologii. Jest poradnia genetyczna, ginekologiczna, ginekologii onkologicznej, chirurgiczna, radioterapeutyczna, onkologiczna, a także zakład radiologii. Gdy tylko zaistnieje potrzeba, np. jeśli stwierdzimy jakieś podejrzane zmiany, pacjentka ma zapewnioną dalszą opiekę w tym samym budynku, a konsultacje między poszczególnymi specjalistami odbywają się niemal natychmiast. Taka organizacja poradnictwa medycznego znacznie poprawia komfort pacjenta. Jak często potrzebne są wizyty w poradni? Pacjentki odwiedzają nas 3–4 razy w roku. Poszczególne badania wykonuje się raz na rok, ale w odpowiednich interwałach czasowych i oczywiście po wykonaniu badania konieczna jest wizyta w celu poinformowania pacjenta o wyniku badania, co składa się na wspomnianą wcześniej liczbę wizyt. Czy kobiety „wytrzymują” rygor regularnych badań kontrolnych? Szacuję, że 95% pacjentek, które zadeklarują, że chcą uczestniczyć w programie badań profilaktycznych, pozostaje pod kontrolą naszej poradni. To wyselekcjonowana, zmotywowana grupa. Te kobiety często mają za sobą doświadczenia rodzinne z chorobami nowotworowymi lub same chorowały. Jeżeli pacjentka wie, że należy do grupy dużego ryzyka, to obowiązek wykonania badań tkwi w jej głowie mocniej. Jest świadoma korzyści, jakie niosą ze sobą badania profilaktyczne. Takie poradnie, jak nasza ułatwiają właściwe monitorowanie pacjentów z grupy ryzyka, zapewniając diagnostykę i poradnictwo w ramach jednego budynku. Czy kobiety często pytają, co z ich dziećmi? W większości pacjentki, wchodząc do gabinetu, mówią, że chciałyby się przebadać na nosicielstwo mutacji, bo mają córki. Czyli posiadanie potomstwa skłania je do zachowań prozdrowotnych. To dobrze dla nich i dla członków ich rodzin. Jakie jest ryzyko przekazania mutacji BRCA? Jeśli ktoś jest nosicielem mutacji BRCA1, to oznacza, że jeden z jego chromosomów jest „chory”, a drugi „zdrowy”. W przypadku uszkodzenia obu chromosomów płód najprawdopodobniej umiera w łonie matki. Wobec tego mamy do czynienia tylko z heterozygotami. Prawdopodobieństwo, że rodzic przekaże dziecku uszkodzony gen, wynosi więc 50%. W kolejnym pokoleniu ryzyko zmniejsza się do 25%. Jest to sytuacja, którą możemy odnieść do dużej części zespołów genetycznych związanych ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory. Dlatego podstawą kwalifikacji do badania genetycznego jest wywiad osobniczy i rodzinny uwzględniający zachorowania na nowotwory. Na jego podstawie szacuje się ryzyko, a do samego badania powinny być kwalifikowane osoby, u których jest ono odpowiednio duże. Najbardziej podejrzana o nosicielstwo mutacji jest osoba chora. Już na podstawie zachorowania podejrzewamy, że materiał genetyczny może być uszkodzony. Jak wspomniałem, ryzyko dziedziczenia mutacji zmniejsza się z każdym kolejnym pokoleniem. Dlatego w pierwszej kolejności bada się osoby chore, a nie ich zdrowych potomków? Tak. Jeśli do lekarza zgłasza się zdrowa pacjentka, u której wywiad może wskazywać na duże ryzyko obciążenia genetycznego, to lekarz powinien w pierwszej kolejności zapytać, czy jest możliwość przebadania krewnych, u których wystąpiły zachorowania podejrzane o obecność mutacji genetycznych. Jeśli okaże się, że np. babcia czy mama nie są nosicielkami, to nie mogły mutacji przekazać dalej. Posłużmy się przykładem. Jeżeli w rodzinie, w której na raka piersi chorowała w młodym wieku matka mająca 3 zdrowe córki, a ojciec i jego rodzina mają wywiad nieobciążony, przebadamy matkę i nie stwierdzimy nosicielstwa poszukiwanej mutacji, np. BRCA, to nie musimy już badać zdrowych córek, ponieważ wiemy, że odziedziczyły od matki zdrowy gen. Dzięki jednemu badaniu uzyskujemy informację dla 4 osób. Jeżeli natomiast przebadamy wyłącznie jedną ze zdrowych córek i nie stwierdzimy uszkodzenia w genach, np. BRCA, to dowiemy się tylko, że ta konkretna osoba nie jest nosicielem mutacji BRCA. Jeżeli nie możemy przebadać matki, wówczas musimy przebadać wszystkie jej dzieci, aby mieć pewność, czy nie odziedziczyły mutacji. Kwestia nosicielstwa w obrębie genów nie dotyczy oczywiście tylko genów BRCA. Ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika zwiększają defekty w wielu genach. Tylko że wszystkie inne mutacje są o wiele rzadsze. Jesteśmy homogenną populacją, więc nasze błędy genetyczne się powtarzają – krążą w obrębie jednej populacji. Ile kosztują badania genetyczne? Gdyby chcieć przebadać cały gen, to pewnie byłoby to kilka tysięcy złotych. Ale my badamy tylko jego wybrane fragmenty. Nasza populacja jest homogenna, za większość zachorowań odpowiadają u nas typowe mutacje, których szukamy w konkretnych miejscach. Jeśli np. zbadamy gen BRCA1 w tych wytypowanych fragmentach i nie znajdziemy mutacji, to wiemy „na 90%”, że nie jest obciążony, choć zawsze pozostaje jednak 10% prawdopodobieństwa błędu niewykrycia rzadszych mutacji. Takie podejście do badania genu BRCA1 pozwoliło znacznie obniżyć jego koszty. To, co kiedyś kosztowało kilka czy kilkanaście tysięcy dolarów, można teraz zrobić za cenę kilkuset złotych. To niesamowity przeskok. Dzięki temu łatwiej objąć badaniami kolejne grupy ryzyka. Czy każdy, kto zachorował na nowotwór, powinien być obligatoryjnie badany pod kątem nosicielstwa? Nie. Obecnie w warunkach polskich i europejskich nie jest to potrzebne. Kiedy wszystko wskazuje na to, że mamy do czynienia z nowotworem „spontanicznym”, a w przypadku raków piersi jest to 90–95% zachorowań, nie ma sensu wykonywać badań na nosicielstwo mutacji. Inaczej jest w sytuacji, gdy nowotwór jest charakterystyczny dla nosicieli mutacji, np. w przypadku raka piersi trójujemnego, raka piersi rdzeniastego lub atypowego rdzeniastego czy raka piersi obustronnego bądź gdy choroba wystąpiła w wieku, który nie jest dla niej charakterystyczny. Są nowotwory, w przypadku których wiemy, że jeśli wystąpiły, to prawdopodobieństwo nosicielstwa wynosi powyżej 10%. Wówczas jest to wskazanie do badania genetycznego, choć wiemy, że w 90% przypadków nosicielstwa nie potwierdzimy. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku raków jajnika. Najbardziej typowy i najczęstszy jest rak jajnika surowiczy, a w jego przypadku prawdopodobieństwo nosicielstwa wynosi 15–20%. Jest zatem mocne uzasadnienie do tego, aby u każdej chorej wykonywać takie badanie na nosicielstwo. Dodatkowo w Europie i w Stanach Zjednoczonych jest zarejestrowany lek, który można stosować od 2. linii raka platynowrażliwego. Do jego stosowania potrzebna jest informacja o nosicielstwie. W Polsce ten lek jest refundowany od września 2016 roku w ramach programu terapeutycznego. W opisie programu Ministerstwa Zdrowia czytamy, że w rodzinach największego ryzyka należy pacjentkom przedstawić opcję prewencyjnego usunięcia jajników i jajowodów (adneksektomii i histerektomii), a u nosicielek mutacji BRCA1/BRCA2 należy rozważyć opcje profilaktycznej amputacji piersi. W jakim stopniu zabiegi te redukują ryzyko wystąpienia nowotworu? Usunięcie jajników i jajowodów zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika o ponad 90%. Czyli teoretycznie, taka pacjentka staje się pod tym względem bezpieczniejsza niż jakakolwiek kobieta chodząca po ulicy. Skutkuje to jednak objawami menopauzy czy wczesną osteopenią i osteoporozą. Niemniej jednak ryzyko onkologiczne redukujemy w sposób efektywny. Nie ma natomiast dowodów na to, że regularnie wykonywane USG przezpochwowe czy oznaczanie markera CA 125 zwiększa przeżycie populacji dużego ryzyka. Adneksektomia i histerektomia mają również wpływ na profilaktykę raka piersi. Wykonane u kobiety w wieku 35–40 lat redukują ryzyko jego wystąpienia o 50%. Nie stanowią też tak silnej traumy psychicznej, jak usunięcie piersi, które wiąże się dodatkowo z defektem kosmetycznym. W przypadku piersi istnieją możliwości ich dokładnego, powtarzanego monitorowania, co pozwala na wczesne wykrycie nowotworu. Jeśli u pacjentki planowany jest już zabieg operacyjny z powodu raka piersi, to można podjąć decyzję o usunięciu całego gruczołu piersiowego, choć inne procedury chirurgiczne, np. kwadrantektomia, mogą być wystarczające, aby chorą wyleczyć. Czy to, że Angelina Jolie ogłosiła, iż wykonano u niej mastektomię z powodu nosicielstwa genu BRCA, wpłynęło na zainteresowanie Polek badaniami genetycznymi? Ten jeden sygnał od Angeliny Jolie sprawił, że w naszej poradni liczba pacjentek zwiększyła się kilkukrotnie. Aktualnie rocznie trafia do nas ze skierowaniami około 1000 pacjentów i są to głównie kobiety. To był niesamowity przeskok, a efekt utrzymuje się do dziś. To, co zrobiła, z pewnością miało większy wpływ na zachowanie kobiet niż apele lekarzy na temat zachowań prozdrowotnych. Z dr. n. med. Markiem Jasiówką z Kliniki Ginekologii Onkologicznej w Centrum Onkologii – Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie rozmawia Renata Kołton z portalu Tabela. Wykaz ośrodków realizujących Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznieuwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i jajnika (na lata 2016–2017)* Podlaskie Centrum Medyczne „Genetics” Leśniewicz spółka jawna, ul. Parkowa 14/84, 15-224 Białystok Szpital Specjalistyczny w Brzozowie Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny im. ks. B. Markiewicza, ul. Ks. J. Bielawskiego 18, 36-200 Brzozów Centrum Onkologii w Bydgoszczy im. Prof. Franciszka Łukaszczyka, 85-796 Bydgoszcz, ul. Dr I. Romanowskiej 2 COPERNICUS Podmiot Leczniczy Sp. z ul. Nowe Ogrody 1-6, 80-803 Gdańsk Uniwersyteckie Centrum Medyczne, ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice Wielospecjalistyczny Szpital Specjalistyczny w Gorzowie Wielkopolskim,Sp. z o. o, ul. Dekerta 1, 66-400, Gorzów Wielkopolski Świętokrzyskie Centrum Onkologii SPZOZ, ul. Artwińskiego 3, 25-734 Kielce Przychodnia lekarska „KOMED”, ul. Wojska Polskiego 6, 62-500 Konin Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Garncarska 11, 31-115 Kraków Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. Św. Jana z Dukli, ul. Dr K. Jaczewskiego 7, 20-090 Lublin Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny na 1, ul. Staszica 16, 20-081 Lublin Zakład Patomorfologii i Profilaktyki Onkologicznej Krzysztof Dach, ul. Piłsudskiego 11a, 18 – 400 Łomża SALVE ZOZ Sp. z , ul. Andrzeja Struga 3, 90-420 Łódź SALVE MEDICA NZOZ, ul. Szparagowa 10, 91-211 Łódź Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika SP ZOZ, ul. Pabianicka 62, 93-513 Łódź Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z Warmińsko – Mazurskim Centrum Onkologii w Olsztynie, Al. Wojska Polskiego 37, 10-228 Olsztyn SP ZOZ Opolskie Centrum Onkologii, ul. Katowicka 66a, 45-060 Opole Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ul. Polna 33, 60-535 Poznań Ośrodek Profilaktyki i Epidemiologii Nowotworów, im. Aliny Pienkowskiej S. A., ul. Kazimierza Wielkiego 24/26, 61-863 Poznań Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego ,ul. Długa 1/2, 61-848 Poznań Wielkopolskie Centrum Onkologii im. M. Skłodowskiej - Curie, ul. Garbary 15 ,61-866 Poznań Kliniczny Szpital Wojewódzki Nr 1 im. Fryderyka Chopina, ul. Chopina 2, 35-055 Rzeszów Centrum Medyczno-Diagnostyczne Sp. z o. o, ul. Niklowa 9, 06-110 Siedlce „Innowacyjna Medycyna” Sp. z ul. Akacjowa 2, 71-253 Szczecin Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 2, Al. Powstańców Wielkopolskich 72, 70-111 Szczecin Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Świdnicy, ul. Leśna 27/29, 58-100 Świdnica Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa Europejskie Centrum Zdrowia Otwock Sp. z o. o, ul. Żytnia 16, lok. c., 01-014, Warszawa Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu, Pl. Hirszfelda 12, 53-413 Wrocław Prywatna Poradnia Onkologiczna Robert Sibilski, ul. Wazów 42, 65-001 Zielona Góra Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera, ul. Św. Józefa 53/59, 87-100 Toruń * Źródłem wykazu jest informacja otrzymana przez redakcję z Ministerstwa Zdrowia z dnia 2016 r. Adres: Ul. Macieja Jakubowskiego 2, Kraków. Najbliższy termin możliwej wizyty: 16.01.2024 (NFZ posiada najnowsze dane z dnia 16.11.2023) Liczba osób w kolejce: 155. +48 12 400 14 55. To może Przeglądy Predyspozycji Genetycznych do nowotworów umożliwiają ocenę ryzyka zachorowania na badań jest wykrycie w DNA pacjenta mutacji genetycznych, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na konkretną chorobę. Potwierdzenie obecności mutacji w DNA pozwala na wczesne wdrożenie odpowiedniej profilaktyki w celu zminimalizowania ryzyka zachorowania oraz zaplanowanie badań w kierunku wczesnego wykrycia czy jesteś w grupie ryzyka zachorowania na raka - wykonaj przegląd predyspozycji genetycznych do o swoją przyszłość."Chcę wiedzieć wszystko"Predyspozycje genetyczne do raka piersi i jajnikaPredyspozycje genetyczne do raka prostatyPredyspozycje genetyczne do raka jelita grubego Do jakiego lekarza na prawo jazdy? Odpowiedź na pytanie: do jakiego lekarza iść na badania do prawa jazdy jest prosta. Musi to być przede wszystkim lekarz orzecznik. Tylko zaświadczenie wydane przez orzecznika i stwierdzające brak przeciwwskazań do kierowania pojazdami może być honorowane podczas wystawiania Profilu Kandydata naKonsultacja w onkologicznej poradni genetycznej to okazja do uzyskania specjalistycznej porady dotyczącej potwierdzenia lub wykluczenia występowania u danej osoby zwiększonego ryzyka rozwoju choroby nowotworowej o podłożu genetycznym. Wizyta w poradni genetycznej oraz ewentualne wykonanie specjalistycznych badań pozwalają wykryć zagrożenie nowotworowe przed pojawieniem się groźnych objawów klinicznych. Wystąpienie niepokojących symptomów łączy się bowiem najczęściej z postępem i wyższym stadium zaawansowania choroby. Mając świadomość zwiększonego ryzyka rozwoju choroby nowotworowej u danej osoby, poprzez odpowiedni program badań kontrolnych, wzrasta szansa na wykrycie raka we wczesnym stadium rozwoju i zastosowanie skutecznej terapii prowadzącej do trwałego wyleczenia. O tym kto powinien skorzystać z konsultacji w onkologicznej poradni genetycznej, jak wygląda wizyta w poradni oraz jak się do niej właściwie przygotować, przeczytacie w poniższym artykule przygotowanym we współpracy z Centrum Badań DNA w Poznaniu. Onkologiczna poradnia genetyczna – kto powinien się zgłosić ? Onkologiczna poradnia genetyczna prowadzi badania, które mają na celu wykrycie (lub wykluczenie) dziedzicznej predyspozycji do wystąpienia nowotworów oraz objęcie opieką i kontrolą onkologiczną rodzin, w których występuje zwiększone ryzyko rozwoju raka uwarunkowanego dziedzicznie. Wskazania do konsultacji genetycznej w specjalistycznej poradni mają przede wszystkim te osoby, u których rozpoznano nowotwór w młodym wieku. Wizyta w onkologicznej poradni genetycznej jest wskazana także w przypadku, gdy w naszej najbliższej rodzinie jest osoba, która zachorowała na nowotwór w młodym wieku lub jeśli u jednego członka rodziny wykryto jednocześnie kilka nowotworów lub zdiagnozowano nowotwór obustronny. Konsultację należy przeprowadzić również jeśli na raka chorowała więcej niż jedna osoba z naszej najbliższej rodziny. W przypadku wszelkich wątpliwości warto porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu lub umówić się na wizytę do onkologa (nie potrzeba skierowania). Kto powinien zgłosić się do onkologicznej poradni genetycznej? osoby z chorobą nowotworową o nieznanej etiologii (niewyjaśnionym podłożu, także możliwe że genetycznym) osoby chore na nowotwór, które zachorowały w młodym wieku ( nawet wtedy jeśli to jest pierwszy przypadek w rodzinie) lub osoba u której wykryto jednocześnie kilka nowotworów lub nowotwór obustronny. onkologiczna poradnia genetyczna jest nie tylko dla osób chorych. Mogą zgłaszać się do niej również osoby zdrowe z obciążonym wywiadem rodzinnym np. w przypadku gdy w rodzinie występowały zachorowania na nowotwory. Przykładowe wskazania do konsultacji w onkologicznej poradni genetycznej w kierunku zwiększonej predyspozycji do zachorowania na chorobę nowotworową o podłożu genetycznym: zachorowanie na raka piersi przed 50 rokiem życia zachorowanie na obustronnego raka piersi zachorowanie na raka jajnika zachorowanie na raka piersi u osoby, która posiada przynajmniej jedną krewną, u której rozpoznano raka jajnika lub na raka piersi zachorowanie na raka piersi u mężczyzny zachorowanie na białaczkę, mięsaka, nowotwór ośrodkowego układu nerwowego, raka nerki przed 45 rokiem życia zachorowanie na raka jelita grubego przed 50 rokiem życia rozpoznanie u pacjenta mnogich polipów w jelicie grubym zobacz: CZY RAK JEST DZIEDZICZNY? Poradnia genetyczna – jak dostać się na wizytę? Skierowanie do onkologicznej poradni genetycznej wystawia lekarz rodzinny lub specjalista na podstawie objawów klinicznych, nieprawidłowych wyników badań bądź wstępnego wywiadu rodzinnego, który może wskazywać na obciążenie chorobą o podłożu genetycznym. Porada genetyczna jest bezpłatna. Należy jednak pamiętać, aby posiadać aktualne ubezpieczenie zdrowotne. Do poradni genetycznej oraz na wykonanie testów genetycznych na raka (w razie potrzeby) można udać się też prywatnie, bez skierowania, ale wówczas usługa jest w pełni odpłatna. Jak wygląda przebieg wizyty w onkologicznej poradni genetycznej? Przed wykonaniem jakichkolwiek badań genetycznych w kierunku nowotworów należy zwrócić się do onkologicznej poradni genetycznej, aby podczas kompleksowej wizyty i rozmowy ze specjalistą, oszacować ryzyko zachorowania na nowotwór dziedziczony genetycznie. Taka wizyta polega na zebraniu bardzo dokładnego wywiadu odnośnie zachorowań na poszczególne nowotwory w naszej rodzinie. Podczas pierwszej wizyty lekarz ustala przyczynę zgłoszenia się do poradni genetycznej. W trakcie takiej wizyty zbierane są informacje dotyczące stanu zdrowia pacjenta, analizowana jest dokumentacja medyczna oraz rodowód rodzinny. Ważne by określić stopień pokrewieństwa z chorym, typ nowotworu czy wiek zachorowania. Zebrane dane umożliwią lekarzowi określenie drogi przekazywanej cechy bądź choroby w rodzinie oraz oszacowanie czy w danym przypadku mamy do czynienia ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór dziedziczny. W razie potrzeby i występowania wskazań, zostaje omówione dalsze postępowanie diagnostyczne, co w większości przypadków oznacza wystawienie skierowania na specjalistyczne badanie genetyczne. Podczas drugiej wizyty w poradni, pacjent otrzymuje wynik badania genetycznego, który omawia z lekarzem. W przypadku wykrycia mutacji w określonym genie lub genach lekarz ocenia ryzyko pojawienia się danej choroby u pacjenta, a także szacuje ryzyko powtórzenia się danej choroby w rodzinie. Dodatkowo zostaje opracowany schemat postępowania profilaktycznego: badania diagnostyczne, ewentualne zabiegi prewencyjne. Pcjent i jego rodzina zostają otoczeni opieką specjalistycznej placówki. Onkologiczna poradnia genetyczna – przygotowanie pacjenta do wizyty i badania Do poradni genetycznej należy zabrać ze sobą następujące dokumenty: skierowanie, dokument tożsamości oraz wszelką dokumentację medyczną (najlepiej w formie kserokopii) wraz z wynikami dotychczas wykonywanych badań i zabiegów. Dodatkowo, podczas pierwszej wizyty pomocne dla lekarza genetyka okażą się wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia innych członków rodziny, również pokolenia wstecz. Najlepiej jest zebrać wcześniej szczegółowe informacje na temat: pokrewieństwa oraz rozpoznania choroby u krewnych, wieku w którym dane rozpoznanie zostało u krewnego zdiagnozowane, kiedy i gdzie dane osoby były diagnozowane oraz czy były wykonywane zabiegi medyczne i z jakim skutkiem. Przydatną informacją jest również wiek ewentualnej śmierci krewnych. Te wszystkie informacje pozwolą lekarzowi opracować rodowód dzięki czemu możliwe będzie oszacowanie czy dana osoba znajduje się w grupie ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka. Samo badanie genetyczne w kierunku zwiększonej predyspozycji do zachorowania na raka polega na pobraniu krwi lub wymazu z błony śluzowej badań z krwi nie trzeba być na czczo, natomiast przy pobraniu wymazu zaleca się nie jeść i nie pić co najmniej godzinę przed pobraniem. Ponieważ wynik badania genetycznego ma ogromny wpływ na życie osobiste pacjenta i jego rodziny, przed wykonaniem takiego testu wymagane jest podpisanie „świadomej zgody na badanie genetyczne“ i oświadczenia pacjent, że rozumie on możliwe następstwa, również negatywne, związane z posiadaniem tego typu wiedzy na temat swojego zdrowia. Badanie genetyczne dla konkretnej zmiany (czy mutacji) wystarczy wykonać raz w życiu, ponieważ wynik takiego testu nie ulega zmianie. Onkologiczna poradnia genetyczna – rak i geny. Opracowanie: mgr Karolina Lisiak-Teodorczyk – Diagnosta Laboratoryjny Centrum Badań DNA oraz redaktor Jarosław Gośliński – portal onkologiczny ZOBACZ: KTÓRE NOWOTWORY MOGĄ BYĆ DZIEDZICZNE?